Wychowanie fizyczne stanowi przedmiot, który niesie większe ryzyko urazów aniżeli pozostałe zajęcia w szkole. Przykładowo może się zdarzyć, że dziecko upadnie czy zostanie mocno uderzone piłką, a w efekcie potrzebna będzie wizyta u lekarza, na izbie przyjęć, a potem kosztowne leczenie i rehabilitacja.
Wypadek w szkole
„Wypadkiem w czasie zajęć szkolnych w rozumieniu § 2 ust. 2 pkt 8 roz- porządzenia Rady Ministrów z dnia 16 września 1997 r. w sprawie świadczeń dla pracowników, którzy ulegli wypadkom w szczególnych okolicznościach, oraz świadczeń dla osób nie będących pracownikami jest zdarzenie jakiemu uległ uczeń przebywający w szkole lub w innej ustawo- wo określonej jednostce systemu oświaty albo w innym miejscu wyznaczonym przez te placówki oświatowe, w związku z uczestniczeniem w zajęciach szkolnych, podczas których jest realizowany pod nadzorem pedagogiczno-dydaktycznym program nauczania, uwzględniający podstawę programową kształcenia uczniów w konkretnej szkole lub klasie” (wyrok SN z 27 września 2002 r., II UKN 385/01).
Obowiązki szkoły
Jeżeli dojdzie do wypadku w czasie zajęć szkolnych, dyrektor szkoły lub uprawniony przez niego pracownik szkoły lub placówki jest zobowiązany powiadomić o nim:
- rodziców (opiekunów) poszkodowanego;
- pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy;
- społecznego inspektora pracy;
- organ prowadzący szkołę lub placówkę;
- radę rodziców.
O wypadku śmiertelnym, ciężkim i zbiorowym zawiadamia się niezwłocznie prokuratora i organ sprawujący nadzór pedagogiczny.
O wypadku, do którego doszło w wyniku zatrucia, zawiadamia się niezwłocznie państwowego inspektora sanitarnego.
Następnie obowiązkiem dyrektora jest przeprowadzenie postępowania powypadkowego, a później sporządzenie dokumentacji powypadkowej.
Protokół powypadkowy należy sporządzić w terminie 21 dni od dnia zakończenia postępowania powypadkowego i niezwłocznie doręczyć osobom uprawnionym do zaznajomienia się z materiałami tego postępowania.
Kto ponosi odpowiedzialność?
Zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31.12.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, za nadzór na bezpieczeństwem na terenie szkoły odpowiada jej dyrektor.
Nadzór obejmuje swoim pojęciem całokształt działań podejmowanych w celu zapewnienia bezpieczeństwa na terenie szkoły.
Dyrektor szkoły ponosi odpowiedzialność za skutki wszelkich zdarzeń wynikających z braku należytego zabezpieczenia, uchybień stanu technicznego budynków i budowli czy otoczenia obiektów, wszelkich budynków i urządzeń znajdujących się zarówno na terenie budynków szkolnych, jak i na terenie będącym we władztwie placówki.
Odpowiedzialność szkoły za wypadek, do którego doszło podczas zajęć wychowania fizycznego może się kształtować różnie w zależności od okoliczności zdarzenia oraz ewentualnych zaniedbań ze strony szkoły lub jej pracowników.
Kiedy szkoła nie ponosi odpowiedzialności?
„Wymóg sprawowania opieki i nadzoru oraz zapewnienia bezpieczeństwa przez szkołę dotyczy tylko uczniów powierzonych pracownikom szkoły lub szkole jako całości. Zachodzi więc, gdy dzieci pozostają do dyspozycji nauczycieli lub administracji szkolnej podczas lekcji, przerw międzylekcyjnych i innych zajęć zleconych przez szkołę. (Sąd Najwyższy w wyroku z 3 stycznia 1974 r” (II CR 643/73).
Wniosek jest następujący – szkoła nie odpowiada za zdarzenia, do których doszło poza jej terenem oraz po lekcjach.
Odpowiedzialność cywilna
Szkoła może ponosić odpowiedzialność cywilną na gruncie kilku różnych przepisów, w tym m.in.:
- Za szkodę spowodowaną zawinionym działaniem lub zaniechanie, samego organu prowadzącego szkołę (art. 415 Kodeksu cywilnego);
- Za szkodę powstałą w powiązaniu z niedopełnieniem obowiązku nadzoru nad uczniami, na przykład przez nauczyciela (art. 430 Kodeksu cywilnego).
Nauczyciel powinien zapewnić uczniom w trakcie ćwiczeń bezpieczne warunki, dostosowane do uprawianego sportu.
O odpowiedzialności cywilnej szkoły za szkodę wyrządzoną uczniowi podczas zajęć wychowania fizycznego można mówić, jeśli udowodnimy, że doszło do zaniedbania obowiązków przez szkołę lub jej pracowników (np. nauczyciel nie pilnował uczniów, wyszedł w czasie zajęć), wskutek którego zaistniała szkoda po stronie ucznia (np. złamanie nogi, wybicie zęba).
Ciężar dowodu leży w tym przypadku na poszkodowanym, czyli w praktyce na rodzicach dziecka.
Możliwe jest także wystąpienie z roszczeniem o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę (ból, cierpienie, strach dziecka) oraz o rentę.
Przykładowo Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 21 lipca 2015 r. (I ACa 336/15) zasądził od pozwanej Gminy Miasto S. na rzecz powoda kwotę 203 364,45 zł wraz z odsetkami ustawowymi tytułem odszkodowania, kwotę 30 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami tytułem zadośćuczynienia oraz po 500 zł miesięcznie tytułem renty. Podczas gry w unihokeja w trakcie lekcji wychowania fizycznego uczniowie nie przestrzegali reguł gry, nie byli dyscyplinowani za przewinienia, a nauczyciel na bieżąco nie śledził gry i uczeń uległ wypadkowi. Został z dużą siłą uderzony kijem hokejowym w oko. Mimo długiego okresu hospitalizacji nie mógł mieć kontaktu ze światłem słonecznym oraz źródłem ciepłym, cierpiał na uciążliwe i długotrwałe bóle głowy.
Odpowiedzialność karna
Zaniedbanie obowiązków ze strony szkoły lub jej pracowników może być również podstawą do wszczęcia postępowania karnego.
W zakresie odpowiedzialności karnej możemy mówić np. o oskarżeniu nauczyciela o:
- nieumyślne narażenie ucznia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 160 § 3 Kodeksu karnego);
- nieumyślne spowodowanie lekkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 157 § 2 Kodeksu karnego);
- nieumyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 2 Kodeksu karnego);
- nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 Kodeksu karnego).