Załóżmy, że sumiennie wykonujemy swoją pracę, a nasz pracodawca nie ma w naszej opinii żadnych podstaw do wypowiedzenia nam umowy o pracę. Nagle otrzymujemy wypowiedzenie, które jest zupełnie bezpodstawne. Czy możemy cokolwiek z tym zrobić?
Odwołanie od wypowiedzenia
Pracownik może wnieść odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę do sądu pracy.
Termin wniesienia odwołania od wypowiedzenia wynosi 21 dni od doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę. O terminie wniesienia odwołania pracodawca powinien pouczyć pracownika.
Orzeczenie sądu pracy
Jeśli sąd pracy ustali, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wykonywaniu umów o pracę, orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia.
Natomiast jeśli umowa została już rozwiązana orzeka o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach lub o odszkodowaniu.
O wyborze roszczenia decyduje co do zasady pracownik.
Niemożliwość lub niecelowość przywrócenia do pracy
W sytuacji gdy sąd pracy uzna, że nie można uwzględnić żądania pracownika dotyczącego uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, ponieważ byłoby to niemożliwe lub niecelowe, orzeka o odszkodowaniu.
Przykładowe okoliczności przemawiające za niemożliwością lub niecelowością przywrócenia do pracy z orzecznictwa Sądu Najwyższego:
- likwidacja stanowiska pracy i brak środków na utrzymywanie dotychczasowego poziomu zatrudnienia (wyrok z 14.05.1999 r., I PKN 57/99);
- poważny konflikt z przełożonym, zwłaszcza zawiniony przez pracownika (wyrok z 28.07.1999 r., I PKN 110/99);
- utrata zaufania do księgowego uzasadniona naruszeniem przez niego przepisów finansowych, gdyż brak jest możliwości prawidłowej współpracy w przyszłości (wyrok z 14.07.1999 r., I PKN 148/99);
- wielokrotne nieusprawiedliwione nieobecności i używanie alkoholu w pracy (wyrok z 13.11.1997 r., I PKN 343/97);
- gdyby przywrócenie do pracy wiązało się z koniecznością zwolnienia innego pracownika znajdującego się w gorszym położeniu, co wywołałoby poczucie krzywdy i niesprawiedliwości wśród innych pracowników (wyrok z 13.11.2014 r., I PK 77/14).
Zmiany przez pracownika dochodzonego roszczenia
W wyroku Sądu Najwyższego z 8.12.2016 r. (II PK 264/15) przyjęto, że pracownik może w trakcie procesu zmienić żądanie i zamiast dochodzonego początkowo przywrócenia do pracy wnieść o zasądzenie odszkodowania, nie jest natomiast dopuszczalna bez zgody pracodawcy zamiana roszczenia o odszkodowanie na roszczenie o przywrócenie do pracy.
Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy
Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za 2 miesiące, a jeśli okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące – nie więcej niż za 1 miesiąc.
Pracownikowi w wieku przedemerytalnym, z którym rozwiązano umowę pracę albo pracownicy w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego wynagrodzenie przysługuje za cały czas pozostawania bez pracy. Ma to też zastosowanie do przypadku, kiedy rozwiązano umowę o pracę z pracownikiem, który jest ojcem wychowującym dziecko lub innym członkiem najbliższej rodziny, o którym mowa w art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133, 1621 i 1834 oraz z 2022 r. poz. 655), w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego, albo gdy rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego.
Orzecznictwo SN: okres pobierania zasiłku chorobowego powinien być odliczony od okresu, za który przysługuje wynagrodzenie z tytułu pozostawania bez pracy (wyrok z 17.11.1998 r., I PKN 443/98, OSNAPiUS 2000/1, poz. 12). To samo dotyczy świadczenia rehabilitacyjnego.
Wysokość odszkodowania
Prawo do odszkodowania nie jest uwarunkowane poniesieniem przez pracownika jakiejkolwiek szkody.
Odszkodowanie za bezpodstawne wypowiedzenie umowy o pracę przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Odmowa zatrudnienia po przywróceniu do pracy
Pracodawca może odmówić ponownego zatrudnienia pracownika, jeżeli w ciągu 7 dni od przywrócenia do pracy nie zgłosił on gotowości niezwłocznego podjęcia pracy, chyba że przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika.
Pracownik, który przed przywróceniem do pracy podjął zatrudnienie u innego pracodawcy, może bez wypowiedzenia, za trzydniowym uprzedzeniem, rozwiązać umowę o pracę z tym pracodawcą w ciągu 7 dni od przywrócenia do pracy. Rozwiązanie umowy w tym trybie pociąga za sobą skutki, jakie przepisy prawa wiążą z rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę za wypowiedzeniem.
Skrócony okres wypowiedzenia
W razie zastosowania okresu wypowiedzenia krótszego niż wymagany, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu wymaganego. Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie do czasu rozwiązania umowy.
Odszkodowanie w związku z wypowiedzeniem umowy terminowej
Jeżeli wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na okres próbny nastąpiło z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu tych umów, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie. Odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do upływu którego umowa miała trwać.
Jeśli wypowiedzenie umowy o prace zawartej na czas określony nastąpiło z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu takiej umowy, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas, do upływu którego umowa miała trwać, jednakże nie więcej niż za 3 miesiące.
Co ważne rozwiązanie z powyższego akapitu nie znajduje zastosowania w razie wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi w wieku przedemerytalnym, pracownicy w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko lub pracownikowi – innemu członkowi najbliższej rodziny, o którym mowa w art. 29 ust. 5 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego, a także pracownikowi w okresie korzystania z ochrony stosunku pracy na podstawie przepisów ustawy o związkach zawodowych. Tutaj będziemy stosować przepisy, które zostały umówione wyżej, a dokładniej pod nagłówkiem „orzeczenie sądu pracy”.
Zaliczenie okresu pozostawania bez pracy do stażu pracy
Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, wlicza się do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, za który przyznano wynagrodzenie. Okresu pozostawania bez pracy, za który nie przyznano wynagrodzenia, nie uważa się za przerwę w zatrudnieniu, pociągającą za sobą utratę uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego zatrudnienia.
Jeżeli pracownikowi przyznano odszkodowanie, wlicza się do okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, odpowiadający okresowi, za który przyznano odszkodowanie.