Wywłaszczenie własności nieruchomości, użytkowania wieczystego bądź też innego prawa rzeczowego następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej odpowiadającym wartości tych praw. Jest swego rodzaju rekompensatą. 

Zgodnie z Konstytucją RP Art. 21 ust. 2 wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne za słusznym odszkodowaniem.

Komu przysługuje?

Świadczenie przysługuje osobie wywłaszczonej albo jej następcom prawnym. 

Wartość odszkodowania

Odszkodowanie może zostać ustalone w decyzji wywłaszczeniowej lub w odrębnej decyzji administracyjnej. Ustala je starosta. 

Powinno odpowiadać wartości utraconych praw. Jego wysokość ustalana jest co do zasady według stanu, przeznaczenia i wartości przedmiotu wywłaszczenia w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu. 

W przypadku gdy starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wydaje odrębną decyzję o odszkodowaniu, wysokość odszkodowania ustala się według stanu i przeznaczenia nieruchomości w dniu pozbawienia lub ograniczenia praw

Ustalenie wysokości odszkodowania ma miejsce po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego, określającej wartość nieruchomości.

Jeśli na wywłaszczonej nieruchomości lub prawie użytkowania wieczystego tej nieruchomości są ustanowione inne prawa rzeczowe, odszkodowanie zmniejsza się o kwotę równą wartości tych praw.

Wypłata odszkodowania 

Odszkodowanie za wywłaszczenie wypłacane jest jednorazowo, w ciągu 14 dni od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu podlega wykonaniu.

Nieruchomość zamienna 

W ramach odszkodowania właścicielowi nieruchomości może zostać przyznana, za jego zgodą, odpowiednia nieruchomość zamienna. 

Przyznaje się ją z zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz Skarbu Państwa, lub z zasobu nieruchomości odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz tej jednostki.

Może też zostać przyznana w porozumieniu z Dyrektorem Generalnym Krajowego Ośrodka wsparcia Rolnictwa, z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub w porozumieniu z Prezesem Krajowego Zasobu Nieruchomości, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz Skarbu Państwa. 

Różnica między wysokością przyznanego w decyzji odszkodowania pieniężnego a wartością nieruchomości zamiennej wyrównywana jest poprzez dopłatę pieniężną. 

Przeniesienie praw do nieruchomości zamiennej na rzecz osoby, której zostało przyznane odszkodowanie, następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna. Decyzja ta stanowi również podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej. 

Przedawnienie

Co do zasady odszkodowanie wiążemy w prawem cywilnym, ale odszkodowanie za wywłaszczenie należy do spraw administracyjnych. 

Jest to odszkodowanie za odebranie pewnej wartości majątkowej, będącej następstwem wydania decyzji administracyjnej. 

„Należy generalnie wskazać, iż prawo administracyjne nie przewiduje instytucji przedawnienia roszczeń, znanej z prawa cywilnego (art. 117-127 k.c.). Przedawnienie na gruncie prawa administracyjnego istnieje tylko wówczas, gdy przepisy wyraźnie to regulują.”

Wyrok NSA w Warszawie z dnia 9 maja 2017 r., I OSK 21/16, LEX nr 2334171.