Postępowania sądowe w Polsce trwają długo a niektóre bardzo długo. Czy strona postępowania sądowego (powód lub pozwany) może coś zrobić, uzyskać jakieś zadośćuczynienie za to, że postępowanie sądowe jest przewlekłe ?
W myśl art. 45 ust. 1 Konstytucji RP „każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.„
Art. 6 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi:
Ustawa reguluje zasady i tryb wnoszenia oraz rozpoznawania skargi strony, której prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki zostało naruszone na skutek działania lub bezczynności sądu lub prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze.
Tryb postępowania w sprawie uzyskania odszkodowania za przewlekłość postępowania.
Uprawnionym do wniesienia skargi jest:
Sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie. Skargę składa się do sądu, przed którym toczy się postępowanie. Skarga podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł.
Uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa, a w przypadku skargi na przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika – od komornika, sumę pieniężną w wysokości od 2.000 złotych do 20.000 złotych.
Określając wysokość sumy pieniężnej z tytułu przewlekłości postępowania, sąd winien mieć na uwadze czas trwania postępowania, rodzaj sprawy, w której nastąpiła przewlekłość oraz jej znaczenie dla skarżącego, a także to, że przyczyną przewlekłego postępowania jest również to, że skarżący nieprecyzyjnie określił przedmiot zaskarżenia, co wymaga jednoznacznego wyjaśnienia przez sąd (Postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 października 2011 r. I OPP 77/11).
Czym jest przewlekłość postępowania ?
Przewlekłość postępowania zachodzi, gdy jest ono długotrwałe, prowadzone rozwlekle i trwa ponad konieczność wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych niezbędnych do końcowego rozstrzygnięcia, będących w związku przyczynowym z działaniem lub bezczynnością sądu (Wyrok Sądu Okręgowego w Przemyślu z dnia 16 lipca 2013 r. I S 19/13).
Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania niezgodnie z art. 386 § 2 i 4 k.p.c. może uzasadniać stwierdzenie przewlekłości postępowania (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2004 r. III SPP 48/04).
Ocena prawidłowości czynności postępowania, zwłaszcza w odniesieniu do ich zbędności, musi być przeprowadzana z uwzględnieniem czasu, w którym była dokonywana, a nie momentu oceny. Tym samym stwierdzenie zbędności dokonania czynności możliwe jest tylko w świetle oceny stanu sprawy z czasu przewlekłości postępowania. Prawidłowość prowadzonego postępowania to nie tylko poprawność podejmowanych czynności, ale także sprawność ich dokonywania.
Wskazać należy kolejno, że ustalenie zaistnienia przewlekłości postępowania nie zależny wprawdzie jedynie od upływu czasu i subiektywnych odczuć skarżącego, a jest wypadkową czynników obiektywnych oraz czasu niezbędnego do podejmowania działań zgodnych z obowiązującymi przepisami, przewidującymi prowadzenie określonych procedur i jedynie nadmierne odstępstwa od czasu koniecznego do wykonania określonych czynność sądowych, prac i procedur mogą być uznawane za tworzące stan nieuzasadnionej zwłoki o jakim mowa w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 r. (postanowienie NSA z dnia 28 maja 2009 r. I (…) 2/2009, niepubl.; postanowienie SA w Katowicach z dnia 11 maja 2005 r. II S 26/2005, nie mniej jednak prowadzenie postępowania w sprawie egzekucyjnej, w której złożona została skarga ma takie właśnie cechy.
Ponowna skarga na przewlekłość postępowania.
W myśl art. 14 ustawy:
Skarżący może wystąpić z nową skargą w tej samej sprawie po upływie 12 miesięcy, a w postępowaniu przygotowawczym, w którym stosowane jest tymczasowe aresztowanie, oraz w sprawie egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego – po upływie 6 miesięcy, od daty wydania przez sąd orzeczenia, o którym mowa w art. 12.
Uzyskanie rekompensaty za przewlekłość postępowania po prawomocnym zakończeniu postępowania.
Niektóre osoby wolą zacisnąć zęby i nie skarżyć się na przewlekłość postępowania, szczególnie jeżeli to postępowanie jeszcze trwa. Dlatego też często nie są zainteresowane złożeniem skargi na organ, który ma rozstrzygnąć ich sprawę i przesądzić o ich interesie. Wszak skargę składa się na organ przed którym toczy się postępowanie, wprawdzie do organu wyższego stopnia, ale za pośrednictwem zainteresowanego organu.
Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z 1 kwietnia 2008 r. (SK 77/06) stwierdził, że strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1 (czyli która nie złożyła skargi w toku postępowania), może dochodzić – na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) – naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy.