Wysokość zadośćuczynienia po śmierci osoby bliskiej w świetle orzecznictwa- 2015 r.

Za śmierć osoby najbliższej w wypadku należy się zadośćuczynienie, ale w jakiej wysokości? Czy wysokość zadośćuczynienia zależy od regionu kraju? Które sądy zasądzają najwięcej?

Warto wskazać, że słuszne wydaje się stanowisko Sądu Apelacyjnego w Łodzi, który stwierdził w Wyroku z dnia 13 października 2015 r. (I ACa 451/15):

Subiektywny charakter krzywdy ogranicza przydatność kierowania się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych przypadkach, jednak przesłanki tej całkowicie nie eliminuje. Ze względu na nieprzeliczalność krzywdy na pieniądze konfrontacja danego przypadku z innym może dać wyłącznie orientację co do wysokości odpowiedniego zadośćuczynienia zasądzanego w innym przypadku i pomaga uniknąć dysproporcji.

Każda sprawa cechuje się odmiennymi okolicznościami faktycznymi, natomiast sądowy wymiar sprawiedliwości polega na tym, aby te okoliczności właściwie rozważyć na gruncie norm prawa materialnego. W różnych sprawach każdy z poszkodowanych odmiennie przeżywa stratę osoby najbliższej, co wynika chociażby ze stopnia zażyłości z nieżyjącą już osobą oraz z konstrukcji psychiki strony dochodzącej zadośćuczynienia.

Specjalnie na potrzeby naszego bloga, zespół WysokieOdszkodowania.pl zrobił zestawienie wyroków, które zostały opublikowane w 2015 r. i które dotyczą zadośćuczynienia po śmierci osoby najbliższej. Publikacja jest unikatowa i pozwoli w łatwy sposób zorientować się w bieżących trendach występujących w orzecznictwie Sądów Apelacyjnych. Oczywiście polecamy bezpłatne konsultacje pod numerem 34 389 40 77. Jeden z dyżurujących prawników na pewno oceni Państwa sprawę i postara się Państwu pomóc!

Powyższa mapa pozwala się zorientować, ile dane apelacje zasądzały zadośćuczynienia. Z tym jednakże zastrzeżeniem, że są to średnie statystyczne, a jak wiadomo statystycznie koń i jeździec mają po trzy nogi. Krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej trudno jest ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Ustawodawca nie wskazuje tu żadnych kryteriów, ale wskazówek w tym zakresie dostarcza orzecznictwo (I ACa 394/15).

Sąd Apelacyjny Sygnatura akt: Stopień pokrewieństwa

w stosunku do zmarłego*:

Kwota ustalona w I instancji jako

suma wypłaconego świadczenia

przedsądowo oraz przez sąd I instancji

Kwota ustalona przez Sąd Apelacyjny,

jako ostateczna:

w Łodzi I ACa 451/15 dziecko 60.000 40.000
I ACa 327/15 dziecko 65.000 65.000
I ACa 289/15 rodzice 55.000 55.000
I ACa 285/15 małżeństwo 64.000 64.000
I ACa 67/15 małżeństwo 75.000 75.000
I ACa 1869/14 dziecko 60.000 60.000
I ACa 1858/14 rodzice 20.000 30.000
I ACa 1831/14 rodzice 5.000 60.000
I ACa 1695/14 rodzice 120.000 80.000
rodzeństwo 70.000 40.000
I ACa 1701/14 dziecko 60.000 60.000
I ACa 1693/14 dziecko 60.000 45.000
I ACa 1696/14 dziecko 45.000 45.000
I ACa 1655/14 małżeństwo 60.000 40.000
I ACa 1668/14 konkubinat 35.000 35.000
I ACa 1772/14 rodzice 35.000 50.000
I ACa 1566/14 małżeństwo 100.000 50.000
dziecko 100.000 50.000
I ACa 1522/14 dziecko 100.000 60.000
I ACa 930/14 małżeństwo 80.000 80.000
dziecko 60.000 60.000
I ACa 482/15 rodzeństwo 20.000 20.000
I ACa 456/15 małżeństwo 60.000 45.000
dziecko 40.000 30.000
III APa 9/15 dziecko 25.000 25.000
I ACa 1807/14 dziecko 20.000 50.000
I ACa 1654/14 dziecko 40.000 40.000
I ACa 1230/14 dziecko 60.000 80.000
I ACa 1091/14 małżeństwo 133.500 113.500
w Warszawie I ACa 306/15 małżeństwo 150.000 150.000
rodzice 105.000 105.000
I ACa 84/15 małżeństwo 150.000 150.000
dziecko 120.000 120.000
I ACa 86/15 małżeństwo 120.000 120.000
dziecko 70.000 70.000
I ACa 33/15 rodzice 120.000 120.000
I ACa 2014/14 rodzeństwo 60.000 60.000
rodzice 100.000 100.000
I ACa 1933/14 rodzice 130.000 130.000
I ACa 1857/14 rodzice 100.000 100.000
I ACa 1836/14 małżeństwo 70.000 120.000
V CSK 493/14 dziecko 60.000 70.000
I ACa 1626/14 rodzice 150.000 150.000
rodzeństwo 33.000 33.000
I ACa 1504/14 rodzice 100.000 100.000
rodzeństwo 75.000 75.000
dziadek 20.000 20.000
kuzyn 15.000 15.000
III CSK 173/14 dziecko 100.000 100.000
I ACa 1484/14 małżeństwo 90.000 120.000
dziecko 70.000 120.000
VI ACa 863/14 rodzice 50.000 50.000
VI ACa 769/14 rodzice 50.000 50.000
I ACa 1389/14 dziecko 55.000 76.000
VI ACa 365/14 rodzice 100.000 100.000
dziecko 240.000 240.000
I ACa 1839/14 rodzice 40.000 70.000
VI ACa 611/14 dziecko 185.000 185.000
VI ACa 666/14 dziecko 85.000 85.000
I ACa 903/14 rodzeństwo 25.000 25.000
rodzeństwo 30.000 30.000
VI ACa 376/14 małżeństwo 80.000 64.000
dziecko 30.000 24.000
w Katowicach I ACa 813/14 małżeństwo 90.000 70.000
dziecko 47.500 47.500
I ACa 445/15 małżeństwo 75.000 75.000
V ACa 900/14 dziecko 50.000 50.000
rodzice 40.000 40.000
I ACa 421/15 rodzeństwo 70.000 70.000
I ACa 333/15 rodzice 98.500 83.500
rodzeństwo 73.500 58.500
I ACa 209/15 dziecko 50.000 50.000
V ACa 905/14 małżeństwo 200.000 100.000
dziecko 100.000 50.000
III APa 9/15 małżeństwo 91.000 91.000
dziecko 105.000 105.000
I ACa 122/15 małżeństwo 70.000 70.000
dziecko 70.000 70.000
III APa 15/15 małżeństwo 250.000 150.000
dziecko 250.000 120.000
I ACa 1022/14 rodzice 90.000 90.000
rodzeństwo 25.000 25.000
I ACa 895/14 małżeństwo 55.000 55.000
I ACa 912/14 rodzice 50.000 50.000
I ACa 423/15 dziecko 85.500 85.500
I ACa 272/15 rodzice 120.000 120.000
I ACa 172/15 małżeństwo 80.000 50.000
babcia 15.000 15.000
I ACa 992/14 rodzice 70.000 50.000
V ACa 586/14 małżeństwo 50.000 50.000
dziecko 50.000 50.000
I ACa 852/14 małżeństwo 100.000 100.000
I ACa 828/14 rodzice 95.000 95.000
 w Białymstoku I ACa 654/15 rodzice 75.000 75.000
I ACa 470/15 dziecko 20.000 10.000
I ACa 471/15 rodzice 70.000 40.000
I ACa 394/15 małżeństwo 65.000 65.000
dziecko 50.000 50.000
I ACa 312/15 małżeństwo 110.000 110.000
dziecko 90.000 90.000
I ACa 202/15 rodzice 100.000 100.000
I ACa 94/15 małżeństwo 100.000 70.000
I ACa 38/15 dziecko 50.000 100.000
I ACa 28/15 rodzeństwo 20.000 20.000
I ACa 846/14 dziecko 70.000 150.000
I ACa 431/15 rodzeństwo 20.000 20.000
I ACa 701/14 rodzice 50.000 50.000
w Gdańsku V ACa 422/15 rodzice 100.000 100.000
rodzeństwo 80.000 80.000
 V ACa 684/14 małżeństwo 66.250 54.062,50
dziecko 67.500 54.375
V ACa 111/15 małżeństwo 90.000 90.000
dziecko 80.000 80.000
V ACa 34/15 rodzice 100.000 100.000
rodzeństwo 80.000 80.000
V ACa 955/14 dziecko 100.000 50.000
małżeństwo 90.000 65.000
V ACa 845/14 małżeństwo 100.000 100.000
dziecko 60.000 60.000
wnuk 30.000 30.000
V ACa 832/14 rodzice 80.000 80.000
babcia 20.000 20.000
rodzeństwo 80.000 80.000
V ACa 824/14 dziecko 67.000 67.000
I ACa 379/15 małżeństwo 150.000 150.000
dziecko 80.000 80.000
I ACa 968/14 małżeństwo 125.000 125.000
dziecko 115.000 95.000
V ACa 988/14 rodzice 80.000 80.000
rodzeństwo 80.000 80.000
w Szczecinie I ACa 289/15 dziecko 50.000 70.000
dziecko 40.000 60.000
I ACa 1019/14 rodzeństwo 50.000 50.000
I ACa 917/14 małżeństwo 80.000 80.000
I ACa 954/14 rodzice 80.000 80.000
I ACa 877/14 rodzice 200.000 200.000
I ACa 867/14 konkubinat 60.000 60.000
dziecko 100.000 100.000
I ACa 797/14 dziecko 10.000 30.000
wnuk 5.000 10.000
I ACa 737/14 dziecko 80.000 80.000
I ACa 729/14 rodzice 55.000 65.000
w Krakowie I ACa 790/15 rodzice 80.000 60.000
rodzeństwo 40.000 25.000
I ACa 646/15 rodzice 105.000 105.000
I ACa 512/15 małżeństwo 75.000 75.000
dziecko 75.000 75.000
I ACa 279/15 rodzice 10.000 30.000
I ACa 163/15 rodzice 80.000 100.000
rodzeństwo 65.000 85.000
I ACa 1791/14 dziecko 80.000 100.000
I ACa 1448/14 konkubinat 30.000 24.000
I ACa 368/15 rodzice 60.000 60.000
rodzeństwo 20.000 20.000
I ACa 349/15 rodzice 100.000 50.000
I ACa 1447/14 rodzice 50.000 50.000
w Lublinie I ACa 60/15 rodzice 100.000 100.000
I ACa 19/15 dziecko 90.000 150.000
I ACa 861/14 rodzeństwo 30.000 30.000
I ACa 108/15 dziecko 50.000 70.000
dziecko 40.000 70.000
I ACa 851/14 dziecko 90.000 90.000
I ACa 839/14 rodzice 110.000 110.000
I ACa 786/14 małżeństwo 100.000 80.000
dziecko 70.000 56.000
dziecko 80.000 64.000
dziecko 90.000 72.000
I ACa 657/14 małżeństwo 50.000 100.000
w Poznaniu I ACa 401/15 rodzice 80.000 80.000
I ACa 177/15 dziecko 150.000 150.000
dziecko 120.000 120.000
małżeństwo 100.000 120.000
I ACa 221/15 małżeństwo 70.000 70.000
I ACa 1046/14 małżeństwo 75.000 60.000
I ACa 1274/14 dziecko 30.000 40.000
I ACa 1416/14 konkubinat 20.000 40.000
w Rzeszowie I ACa 624/14 rodzice 200.000 100.000
rodzeństwo 100.000 100.000
I ACa 671/14 rodzice 40.000 40.000

*stopień pokrewieństwa w stosunku do zmarłego to w przypadku śmierci ojca – dziecko, w przypadku śmierci dziecka- matka, ojciec. Innymi słowy, wskazany jest powód, czyli uprawniony do zadośćuczynienia po śmierci najbliższej osoby.

Najważniejsze tezy w orzecznictwie 2015 r.

Zadośćuczynienie powinno mieć charakter całościowy i obejmować swoim zakresem zarówno cierpienia fizyczne i psychiczne związane ze śmiercią osoby najbliższej już doznane, jak i przyszłe (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 lipca 2015 r. I ACa 67/15).

Ustalenie, jaka kwota zadośćuczynienia w konkretnych okolicznościach jest „odpowiednia”, należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego. O jej wysokości decyduje przede wszystkim sąd pierwszej instancji. Korygowanie przez sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia może nastąpić tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie (I ACa 60/15).

Korygowanie przez sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie (I ACa 19/15).

Potrzeba zaliczenia więzi rodzinnych do dóbr osobistych podlegających ochronie cywilnoprawnej wynika nie tylko z przeświadczenia o trudnym do wyrażenia znaczeniu tej więzi w życiu każdej osoby fizycznej doświadczającej życia rodzinnego, ale również z cierpienia będącego następstwem zerwania tej więzi, zwłaszcza w sposób nagły, w tym spowodowany przez osoby trzecie oraz wskutek wypadku. Cierpienie towarzyszące utracie małżonka, dziecka, brata lub siostry należy do skrajnie negatywnych i równie intensywnych doświadczeń, a jego następstwa przez znaczny okres czasu mogą stanowić istotną przeszkodę we wszystkich niemal sprawach życiowych osoby, która została pozbawiona takich więzi, czyli wśród dóbr osobistych, której pojawiło się autonomiczne dobro osobiste w postaci kultu osoby zmarłej, którego istnienie od dawna nie budzi wątpliwości. Trudno nie dostrzec relacji przyczynowej pomiędzy poczuciem więzi rodzinnych a kultem osoby zmarłej, w szczególności nie sposób zaprzeczyć, że powstanie drugiego z tych dóbr jest następstwem utraty pierwszego (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 listopada 2015 r. I ACa 306/15).

Stopa życiowa społeczeństwa tylko pośrednio może rzutować na rozmiar zadośćuczynienia, w tym jego umiarkowany wymiar i to bez względu na status społeczny i materialny pokrzywdzonego. Przesłanka „stopy życiowej” ma charakter uzupełniający i ogranicza wysokość zadośćuczynienia tak, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej; nie może jednak pozbawić zadośćuczynienia jego zasadniczej funkcji kompensacyjnej i eliminować innych czynników kształtujących jego wymiar (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 czerwca 2015 r. I ACa 1857/14).

Przewidziane w art. 446 § 4 k.c. zadośćuczynienie za krzywdę doznaną w związku ze śmiercią najbliższego członka rodziny powinno mieć przede wszystkim kompensacyjny charakter, wobec czego nie może ono stanowić zapłaty symbolicznej, ale musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Wysokość tego zadośćuczynienia nie może być nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy, ale powinna być – przy uwzględnieniu krzywdy poszkodowanego – utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Uwzględnienie stopy życiowej społeczeństwa przy określaniu wysokości tego zadośćuczynienia nie może jednak podważać jego kompensacyjnej funkcji (I ACa 445/15).

Celem zadośćuczynienia jest jedynie złagodzenie doznanych cierpień i wyrządzonej krzywdy. Wysokość zadośćuczynienia musi być adekwatna w tym znaczeniu, że powinna uwzględniać rozmiar doznanej przez poszkodowanego krzywdy oraz przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość i być utrzymana w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom i stopie życiowej społeczeństwa, zaś zindywidualizowana ocena tych kryteriów pozostawiona jest uznaniu sędziowskiemu (I ACa 421/15).

Zadośćuczynienie ma na celu kompensatę doznanej krzywdy, a zatem nie powinno ono mieć na celu wyrównania strat poniesionych przez członków najbliższej rodziny zmarłego, lecz ma pomóc im dostosować się do nowej rzeczywistości. Ma także na celu złagodzenie cierpienia wywołanego utratą osoby bliskiej (I ACa 1022/14).

Ustalenie jaka kwota w konkretnych okolicznościach jest „odpowiednia”, należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego. Korygowanie przez sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie (I ACa 654/15).

Przyznanie zadośćuczynienia członkowi najbliższej rodziny zmarłego wskutek czynu niedozwolonego nie jest zależne od pogorszenia się sytuacji materialnej tej osoby i poniesienia przez nią szkody majątkowej, a jego celem jest kompensacja doznanej przez nią krzywdy, a więc złagodzenie cierpienia psychicznego wywołanego śmiercią osoby najbliższej i pomoc w dostosowaniu się do nowej sytuacji życiowej, zmienionej przez to zdarzenie. Zadośćuczynienie ma zatem wyrównywać cierpienia spowodowane przedwczesną utratą członka rodziny, skutkującą naruszeniem chronionej prawem więzi rodzinnej i prawa do życia w rodzinie jako dobra osobistego (I ACa 274/15).

Daje się zauważyć, że w związku ze śmiercią osób najbliższych (rodziców, dzieci, współmałżonka) powszechnie jest przyjmowana jako punkt wyjścia przy ustalaniu sumy odpowiedniego zadośćuczynienia kwota 100.000 złotych, która oczywiście na dalszym etapie procedowania może podlegać odpowiedniemu obniżeniu bądź podwyższeniu stosownie do okoliczności każdego przypadku (I ACa 38/15).

W przypadku ustalania wysokości zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej zwraca się uwagę na konieczność uwzględniania dynamicznego charakteru krzywdy spowodowanej śmiercią takiej osoby, stopnia cierpień psychicznych, ich intensywności oraz długotrwałości. Oceniając wystąpienie i zakres szkody niemajątkowej należy korzystać z kryteriów zobiektywizowanych, ale jednak przystających do konkretnego poszkodowanego (I ACa 28/15).

Krzywdę doznaną w wyniku śmierci osoby bliskiej bardzo trudno ocenić i wyrazić w formie pieniężnej. Każdy przypadek należy traktować indywidualnie z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie na wyłącznie subiektywnych odczuciach pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Zadośćuczynienie pełni bowiem przede wszystkim funkcję kompensacyjną. Suma pieniężna przyznana z tego tytułu ma stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej (I ACa 846/14).

W ramach kontroli instancyjnej nie jest możliwe wkraczanie w sferę swobodnego uznania sędziowskiego. O oczywistym i rażącym naruszeniu zasad ustalania „odpowiedniego” zadośćuczynienia mogłoby świadczyć przyznanie zadośćuczynienia wręcz symbolicznego zamiast stanowiącego rekompensatę doznanej krzywdy, bądź też kwoty wygórowanej, prowadzącej do niestosownego wzbogacenia się tą drogą (V ACa 422/15).

Krąg osób, które mogą zostać uznane za najbliższych członków rodziny zmarłego jest otwarty. O tym, kto jest najbliższym członkiem rodziny decyduje faktyczny układ stosunków pomiędzy określonymi osobami, a nie formalna kolejność pokrewieństwa wynikająca w szczególności z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, czy ewentualnie z powinowactwa, np. wnuczka zmarłego, będąca dzieckiem pozamałżeńskim wychowywana przez babkę, pomimo że matka żyła i była zdolna do alimentacji córki. Aby więc ustalić, czy występujący o zadośćuczynienie jest najbliższym członkiem rodziny nieżyjącego sąd powinien stwierdzić, czy istniała silna i pozytywna więź emocjonalna pomiędzy dochodzącym tego roszczenia a zmarłym (V ACa 684/14).

Przewidziane w art. 446 § 4 k.c. zadośćuczynienie służy kompensacie krzywdy po stracie osoby najbliższej, a zatem uszczerbku dotykającego subiektywnej sfery osobowości, uczuciowości człowieka, w szczególności cierpienia, bólu i poczucia osamotnienia, powstałych utrudnień życiowych, konieczności zasadniczo odmiennego urządzenia sobie życia. Przy rozważaniach w zakresie wysokości należnego zadośćuczynienia nie można tracić także z pola widzenia, w jakim wieku znajdują się osoby poszkodowane i uprawnione oraz w jakich relacjach pozostawały między sobą (V ACa 111/15).

Na rozmiar krzywdy podlegającej naprawieniu poprzez zadośćuczynienie, o którym mowa w art. 446 § 4 k.c., mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek zarówno zmarłego, jak i pokrzywdzonego (V ACa 832/14).

Na rozmiar krzywdy podlegającej naprawieniu poprzez zadośćuczynienie, o którym mowa w art. 446 § 4 k.c., mają wpływ przede wszystkim: wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, wiek zarówno zmarłego, jak i pokrzywdzonego (V ACa 832/14).

To zamożność społeczeństwa i akceptowana przez nie „słuszność” zadośćuczynienia decydują w dużej mierze o przyjęciu pewnego sprawdzalnego miernika pozwalającego ocenić, czy w danej sytuacji można akceptować zadośćuczynienie w przyznanej wysokość (V ACa 824/14).

Nie można ustalić jednolitego miernika cierpienia, każdy przypadek musi być więc rozpatrywany indywidualnie i odrębnie przy uwzględnieniu wszystkich istotnych elementów dla danej sprawy, przy czym ocena ta powinna opierać się na kryteriach obiektywnych (I ACa 311/15).

Korygowanie przez sąd drugiej instancji wysokości zasądzonego zadośćuczynienia jest uzasadnione tylko wtedy, jeżeli w okolicznościach sprawy jest rażąco wygórowana lub rażąco niska (I ACa 163/15).

Dodaj komentarz