Przyczynienie się poszkodowanego

drink-driving-808790_1280Nasz system prawa cywilnego zna zasadniczo dwa reżimy odpowiedzialności za zaistniały wypadek: zasadę winy oraz zasadę ryzyka. Zasada winy sprowadza się do normy art. 415 Kodeksu cywilnego, który stanowi:

Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Ciekawszym zagadnieniem jest zasada ryzyka, o której pisaliśmy już na naszym blogu w tym artykule.

Przyczynienie się poszkodowanej osoby jest instytucją, którą reguluje art. 362 Kodeksu, który stanowi:

Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

Przyczynienie jest bardzo trudną i przede wszystkim źle stosowaną przez zakłady ubezpieczeń instytucją. Polega ono na uznaniu odpowiedzialności i w związku z tym przyznaniu określonej kwoty tytułem zadośćuczynienia, która następnie jest pomniejszona o stopień przyczynienia wyrażony w procentach. Czasami dochodzi do patologii, która wyraża się tym, że zakłady ubezpieczeń przyjmują przyczynienie się nawet na poziomie 99 %! Jest to absurdalne i na szczęście linia orzecznicza dobitnie to potwierdza.

Przyczynieniem się jest każde zachowanie poszkodowanego pozostające w normalnym związku przyczynowym ze szkodą, za którą ponosi odpowiedzialność inna osoba, i jest warunkiem miarkowania odszkodowania.(Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2014 r. I PK 239/13).

Przykład:

Poszkodowanym jest kierowca, który podczas wypadku nie miał zapiętych pasów bezpieczeństwa. W związku z czym przyczynił się do zwiększenia szkody (krzywdy). A zatem zasadne jest przyjęcie przyczynienia. Zakład ubezpieczeń uznaje odpowiedzialność w wysokości powiedzmy 100.000 zł, które pomniejsza o 50 % przyczyniania i wypłaca zaledwie 50.000.

Za co można otrzymać przyczynienie?

Odszkodowanie i zadośćuczynienie może zostać obniżone z dwóch powodów:

  • poszkodowany przyczynił się do powstania szkody
  • poszkodowany przyczynił się do zwiększenia szkody.

Warte podkreślenia jest, że o stopień przyczynienia pomniejsza się zarówno odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie.

Katalog przyczynienia się poszkodowanego zarówno do powstania, jak i zwiększenia się szkody jest otwarty i każde działanie poszkodowanego podczas wypadku jest oceniane przez pryzmat przyczynienia. Przyczynić może się zarówno poszkodowany w wypadku komunikacyjnym, przy pracy czy w każdym innym, gdzie ustalona jest odpowiedzialność. Można zatem stwierdzić, że przyczynienie się jest instytucją, która jest zarzutem zobowiązanego do naprawienia szkody. A w związku z tym, w myśl art. 6 Kodeksu cywilnego, to na sprawcy wypadku ciąży ciężar dowodu wykazania nie tylko tego, że poszkodowany przyczynił się, ale również w jakim stopniu.

Czynniki wpływające na wysokość przyczynienia:

  • stopień winy obu stron,

  • wiek poszkodowanego,

  • stopień naruszenia obiektywnych reguł postępowania przez poszkodowanego,

  • pobudki, motywy, jakimi kierował się poszkodowany, podejmując działanie nieprawidłowe,

  • ciężar naruszonych przez sprawcę obowiązków i stopień ich naruszenia,

  • szczególne okoliczności danego wypadku,

  • specyficzne cechy osobiste sprawcy lub poszkodowanego,

  • rozmiar i waga uchybień po stronie poszkodowanego,

  • ocena samej przyczyny wyrządzającej szkodę ,

  • ocena zachowania się poszkodowanego.

Przyczynienie się dziecka (małoletniego).

W myśl art. 426 Kodeksu cywilnego:

Małoletni, który nie ukończył lat trzynastu, nie ponosi odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.

A zatem jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w Wyroku z dnia 19 września 2013 r. (I ACa 250/13) „w odniesieniu do małoletniego, który nie ukończył 13. roku życia nie można mówić o winie, a tym samym i o szkodzie powstałej wyłącznie z winy poszkodowanego, a więc o przesłance, która co do zasady zwalnia z odpowiedzialności. Tym niemniej, również w odniesieniu do małoletnich można mówić o przyczynieniu się do szkody, co oznacza, że zachowanie się małoletniego poszkodowanego uwzględniające jego wiek, stopień świadomości i rozeznania może uzasadniać pomniejszenie należnych mu świadczeń na podstawie art. 362 k.c.” Wyrok wiele mówi o zachowaniu zakładów ubezpieczeń, gdyż w świetle poczynionych w sprawie ustaleń faktycznych opartych na wynikach dwóch opinii biegłych sądowych bezpośrednią przyczyną wypadku było zarówno niedostosowanie przez kierującego samochodem prędkości do obowiązujących w tym względzie przepisów oraz niezachowanie ostrożności w sytuacji jazdy w terenie zabudowanym i zbliżając się do skrzyżowania, jak również wymuszenie przez małoletnią pierwszeństwa przejazdu na skrzyżowaniu i wjazd na tor jazdy. Innymi słowy, kierowca przekroczył dozwoloną przepisami prędkość jazdy a dziecko wjechało wprost pod koła samochodu. W tej sytuacji zakład ubezpieczeń przyjął 80 % przyczynienia i taki właśnie procent pomniejszył należne zadośćuczynienie i odszkodowanie, natomiast sąd uznał za stosowne zastosowanie instytucji przyczynienia w wysokości 30 %.

Obniżenie odszkodowania i zadośćuczynienia dla uprawnionych po poszkodowanym zmarłym w wypadku.

Niestety, ale instytucja przyczynienia się poszkodowanego (art. 362 Kodeksu cywilnego) nie jest wyłączona spod roszczeń uprawnionych po śmierci poszkodowanego w wypadku, np. komunikacyjnym. Rodzina zmarłego, który swoim zachowaniem przyczynił się do powstania albo do zwiększenia szkody musi liczyć się ze stosownym obniżeniem odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej po śmierci najbliższej osoby (art. 446§3 Kodeksu cywilnego) oraz zadośćuczynienia (art. 446§4 Kodeksu cywilnego), jak również renty (art. 446§2 Kodeksu cywilnego).

Warte wskazania w tym miejscu są dwie tezy Wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 29 kwietnia 2015 r. (I ACa 210/15):

1. Roszczenie wynikające z art. 448 k.c. nie powinno być traktowane jako mające charakter lub choćby tylko aspekt penalny. Jego rola polega wyłącznie na zapobieżeniu trwania naruszenia i możliwego do osiągnięcia złagodzenia skutków negatywnych doznań, wynikających z naruszenia dóbr osobistych. Dlatego oceniając zarówno możliwość zasądzenia, jak i wysokość odpowiedniej sumy pieniężnej, sąd musi wziąć pod uwagę kompensacyjny – a nie represyjny – charakter zadośćuczynienia.

2. Decyzja o obniżeniu odszkodowania jest uprawnieniem sądu, a rozważenie wszystkich okoliczności in casu, w wyniku oceny konkretnej i zindywidualizowanej – jest jego powinnością. Do okoliczności, o których mowa w art. 362 k.c., zaliczają się – między innymi – wina lub nieprawidłowość zachowania poszkodowanego, porównanie stopnia winy obu stron, rozmiar doznanej krzywdy i ewentualne szczególne okoliczności danego przypadku, a więc zarówno czynniki subiektywne, jak i obiektywne. Samo przyczynienie ma charakter obiektywny, a elementy subiektywne mają znaczenie dopiero na etapie „miarkowania” odszkodowania. Natomiast porównanie stopnia winy stron, jak również sytuacja, w której tylko sprawcy można winę przypisać, mają niewątpliwie istotne znaczenie przy określaniu ewentualnego „odpowiedniego” zmniejszenia obowiązku odszkodowawczego.

Wysokość przyczynienia w świetle orzecznictwa sądów apelacyjnych w 2015 roku.

Jak już pisaliśmy, specjalnie na potrzeby naszego bloga przygotowaliśmy zestawienie wyroków sądów apelacyjnych z 2015 roku, które obrazuje ile zadośćuczynienia zasądzały poszczególnie sądy apelacyjne w 2015 r. za 1 % uszczerbku na zdrowiu. Artykuł dostępnym pod tym linkiem skłonił nas do przyjrzenia się, w jakiej wysokości i za co przyczynienie było przyznawane przez sądy przyznawały w 2015 roku.

Wyrok

procent przyczynienia uznany przez ubezpieczyciela i zarzucany w postępowaniu sądowym

procent przyczynienia przyjęty przez Sąd Powód przyczynienia

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 26 marca 2015 r. I ACa 507/14

70% 50 % niezapięcie pasów bezpieczeństwa oraz jazda z pijanym kierowcą (2,6 promila alkoholu we krwi)

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 maja 2015 r. V ACa 992/14

50% 20% przekroczenie jezdni w niedozwolonym miejscu oraz nie zachowanie szczególnej ostrożności podczas przekraczania jezdni

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 9 kwietnia 2015 r. I ACa 925/14

70% 50% jazda samochodem z osobą, która była nietrzeźwa i nie posiadała uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi, a ponadto jazda samochodem w którym znajdowała się ponadnormatywna liczba osób (7 pasażerów oraz kierowca), brak zapiętych pasów bezpieczeństwa

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 30 stycznia 2015 r. I ACa 1572/14

brak informacji 30% wtargnięcie małoletniej na jezdnię przed przejeżdżającym samochodem

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 lutego 2015 r. I ACa 1596/14

20%  20% poruszanie się pieszo nieprawidłowo prawą zamiast lewą stroną drogi

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 marca 2015 r. I ACa 1792/14

50%  20% przekroczenie jezdni przez małoletniego (14 lat) w niedozwolonym miejscu oraz nie zachowanie szczególnej ostrożności podczas przekraczania jezdni

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 marca 2015 r. I ACa 1312/14

30%  0% zarzut zakładu ubezpieczeń przyczynienia się do zwiększenia obrażeń poniesionych w wypadku poprzez niedostateczne rozglądanie się na jezdni.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 stycznia 2015 r. I ACa 636/14

odmowa  50% brak kasku, odzieży ochronnej i prawa jazdy na motor

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 marca 2015 r. I ACa 1077/14

50% 30% brak zapiętych pasów bezpieczeństwa

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 9 czerwca 2015 r. I ACa 34/15

80%  20% niewłaściwa obserwacja przez poszkodowanego sytuacji na drodze i podjęcie decyzji o skręcie w lewo w momencie, kiedy jego pojazd był już wyprzedzany przez inny pojazd oraz nie włączenie kierunkowskazu sygnalizującego manewr skrętu w lewo

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 27 maja 2015 r. I ACa 5/15

80%  50% picie z kierowcą alkoholu, udostępnienie kierowcy samochodu, a następnie podróżowanie z nim.

Analiza tych zaledwie kilku wyroków, w których sądy zastosowały instytucję przyczynienia się poszkodowanego pozwala stwierdzić, iż po pierwsze sądy dużo rozważniej podchodzą do instytucji przyczynienia niż zakłady ubezpieczeń, w których interesie jest wypłacanie jak najniższych kwot zadośćuczynienia i odszkodowania, a po drugie to powtarzające się wywody w uzasadnieniach sądów, iż maksymalnym postulowanym przyczynieniem się poszkodowanego jest w zasadzie przyjęcie wartości 50%, gdyż wyższe przyczynienie świadczyłoby, że sprawcą wypadku jest sam poszkodowany. 

Jeżeli czujesz, że przyjęte przyczynienie jest dla Ciebie krzywdzące, bo na przykład jest wyższe niż 50%, to polecamy bezpłatne konsultacje pod numerem 34 389 40 77. Jeden z dyżurujących prawników na pewno oceni Państwa sprawę i postara się Państwu pomóc.

Dodaj komentarz